e
sv

Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir?

İslam alemi içinde büyük bir öneme sahip olan İyaz Bin Ganemin hayatını anlatmaya çalışırken onun Kürdistan toprakları içindeki mücadelesini ve Kürtlerin islamiyeti benimsemesindeki rolüne bir nebze de olsa değinmek istedik. Şüphesiz kendi hayatından fedakarlıklar edip binlerce kilometrelik yol kat edip yaya/süvari olarak yol alarak canı pahasına mücadele eden bu komutanı ne kadar anlatsakta anlatacaklarımız yetersiz kalacaktır.
iyaz bin ganem fethettiği yerler
avatar

Kundir

  • e 0

    Mutlu

  • e 1

    Eğlenmiş

  • e 0

    Şaşırmış

  • e 0

    Kızgın

  • e 0

    Üzgün

İslam alemi içinde büyük bir öneme sahip olan İyaz Bin Ganemin hayatını Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir? başlıklı makalemizde anlatmaya çalışırken onun Kürdistan toprakları içindeki mücadelesini ve Kürtlerin islamiyeti benimsemesindeki rolüne bir nebze de olsa değinmek istedik. Şüphesiz kendi hayatından fedakarlıklar edip binlerce kilometrelik yollarda yaya/süvari olarak yol kat edip canı pahasına mücadele eden bu komutanı ne kadar anlatsakta anlatacaklarımız yetersiz kalacaktır. Kürtlerin bugün müslümanlığı benimsemelerinde ki en büyük vesilelerden biri olan bu komutanın hayatını anlattıktan sonra kendisine Allah’tan rahmet dileyerek büyük bedeller ödenen bu İslam beldelerinin hakkını vermeyi bizlere nasip etmesini diliyoruz.

Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir?

İyaz Bin Ganem Miladi olarak 582 yılında doğduğu rivayet edilmektedir. İslama girmeden önceki ismi Abduganım idi. İsim ve künysinden ötürü sürekli farklı sahabelerle karıştırılmaktadır. İyaz Bin Züheyr ve kendisinden Hadis rivayet ettiği İyaz Bin Amr El- Eş’arî ile sürekli karıştırılmaktadır. Müslümanların Hudeybiye(6-627) Antlaşmalarından önce İslama girdiği ve bu antlaşmada yer aldığı rivayet edilir. Aynı şekilde müslüman olduktan sonra II. Habeşistan hicretine katılıp; Bedir, Hendek ve Uhud başta olmak üzere Peygamber Efendimiz(a.s)’in bütün gazvelerinde yer aldı(İbn Hacer, III, 50) Müslüman olmayan kadınlarla evliliğin haram olduğu ayet indiğinde(El-Bakara 2-221) daha islamiyeti benimsememiş olan karısı Ümmü’l-Hakem Bint Ebû Süfyan’a ödediği mehri ondan geri alarak boşandı.

İyaz Bin Ganem’in Komutan Olduğu Savaşlar

İrtidad olaylarının bastırılmasında elde ettiği başarıdan ötürü Hz. Ebubekir tarafındna komutan olarak Irak’a gönderildi. İslamın büyük komutanlarından olan Halid Bin Velid ile Hire’de görüşüp Dümetülcendel’i ikinci defa ele geçirdiler; Dümetülcendel’i feth ettikten sonra İyaz Bin Ganem buraya vali olarak tayin edildi. Amcasının oğlu olduğu söylenilen Ebu Ubeyde Bin Cerrâh onu Dimaşk fethinde süvari birliklerin komutanlığına getirdi. İyaz Bin Ganem İslam aleminde büyük bir öneme sahip olan Yermük Savaşındaki beş komutandan biri arasında yer alır. Yermük Savaşında mağlup olup kaçmaya çalışan küfür ordusunu Malatya’ya kadar takip edip Malatya’da yaşayan halk cizye ödemeyi kabul edince anlaşma yaparak bir saldırı, kuşatma yapılmadan geri döndü.

iyaz bin ganem fethettiği yerler

iyaz bin ganem hayatı

Bu olaydan sonra İslam tarihinde Bizans topraklarına geçiş yolunu ilk defa açan vali/komutan olarak bilinir. Büyük fetihlerden sonra Kudüs’ün fethine de katılan İyâz(16/637), bir sonraki yıl Halep’in fethinde Ebu Ubeyde Bin Cerrâh komutasındaki kuvvetlerin öncü birliklerini yönetip, ordu haline getirmekle görevlendirildi. Aynı şekilde Halep Fethi esnasında Haleplilerle anlaşma yapan kişi olarak bilinir. Halepliler yapılan anlaşmaya uymayıp bir süre sonra anlaşmayı bozmalarından sonra İyaz Bin Ganem başka bir kumandanla beraber yeniden onların üzerine ordu gönderip eski şartlarla anlaşmayı yeniledi. İyaz Bin Ganem’in katıldığı seferler arasında Antakya Seferi de yer alır. Antakya seferine katılan ordunun komutanı olarak yer aldı.

İyaz Bin Ganem Kürdistan Topraklarında

Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir? makalemizde bu büyük komutanı anlatmaya devam ederken onun Kürdistan Topraklarındaki mücadelesine değineceğiz. Antakya’dan sonra Kürdistan toprakları arasında yer alan Menbic’e geçti ve Menbic halkıyla da bir anlaşma imzaladı. Ardından Ra’bâb(Araban) ve Dülûk(Dülük) halkıyla çeşitli antlaşmalar yaptı.

Ebu Ubeyde vefat etmeden önce İyaz Bin Ganem’i kendi yerine vekil olarak atadı. Hazreti Ömer de kendisini Kınnesrîn, Humus ile El-Cezire valiliğine atayıp bu bölgelerin fethiyle görevlendirdi. İyaz Bin Ganem 18 Yılının Şaban ayı ortalarında 5000 veya 8000 kişilik bir orduyla El-Cezire bölgesine hareket etti; bu bölgeyi birkaç gün kuşatma altına aldıktan sonra Rakka’yı barış çerçevesinde teslim aldı.

Rakka’da yapılan anlaşmaya göre savaşabilecek yaştaki erkeklerden yıllık 1 yada 4 dinar cizye alınması, yeni kiliselerin inşa edilmeyip mevcut kiliselerin faaliyetlerini sürdürmeleri, halkın yer aldığı açık yerlerde dini merasimlerin yapılmaması, tüm bu şartlara uyulması halinde can ve mal güvenliklerinin sağlanacağı, mevcut kiliselerine dokunulmayacağı birçok madde yer alıyordu. İyaz Bin Ganem Rakka’da huzuru sağladıktan sonra buradan ayrılıp Ruha’ya(Urfa) hareket etti. Ruha halkıyla bir süre direndikten sonra barış anlaşması isteyen Ruha halkıyla bir barış antlaşması yapıldı(18-639 yada 19-640). Ruha halkıyla da barış antlaşması yapıldıktan sonra İyaz Bin Ganem komutanlarından olan Safvan Bin Muattal ile Habib Bin Mesleme’yi Sümeysât’a(Samsat) gönderdi; Bu komutanları Samsat’a gönderdikten sonra kendisi de Harran’a geçerek Haran halkını barış yoluyla ikna ederek Harran’ı da ele geçirdi.

Ruha ve Harran’dan sonra Aynülverde, Dârâ, Habur, Sümeysât, Serûc gibi Kürdistan toprakları arasında yer alıp halkının geneli Kürt olan bölgeleri de fethetmeye başladı. İyaz Bin Ganem daha sonra Malatya ile Karkisiya’ya, oradan da Nasibin(Nusaybin) üzerine yürüdü.

İyaz Bin Ganem’in Diyarbakır Fethi

Diyarbakırı feth eden komutan arasında yer alan İyaz Bin Ganem, bu bölgenin fethinden sonra çevre şehirleri de kolayca feth etmeye başlamıştır. İyaz Bin Ganem’in görevlendirdiği komutanlardan Umeyr Bin Sa’d, o dönemde de büyük bir öneme sahip olup ve Kürdistan şehirleri arasında içerisinde yer alan daha önce Mervani Kürt Devletine ev sahipliği yapmış olan Meyyafarikin(Silvan) ile Eşter’i Âmid(Diyarbakır) şehirlerini fethetmekle görevlendirdi. İyaz Bin Ganem de bu iki şehrin fethine bizzat katıldığı ve büyük komutanlardan olan Halid Bin Velid’in desteğiyle bu iki büyük şehri ele geçirdiği rivayet edilir.

Kürtlerin İslamiyeti  Kabulü

Bu fetihlerle beraber Kürtlerin islamiyee geçişi de böylece başlamış oluyor. Nusaybin şehrini de Ruha antlaşmasında yer alan maddelerle teslim alan İyaz Bin Ganem, bu dönemde Irak’ta yer alan Sa’d Bin Ebu Vakkas’ın isteği üzerine ona yardımcı destek gönderdi, Sad Bin Ebu Vakkas’a destek gönderdikten sonra İyaz Bin Ganem de Mardin ve çevresini alarak Musul şehrine doğru hareket etti. Buradan da Erzen, Derbei Birlis, Hılât(Ahlat) ve Behisni(Besni)’yi de fethederek Rakka’ya geri döndü. Böylece Meyyafarikin(Silvan) halkının islamı benimsemesinden sonra diğer Kürdistan şehirlerinin çoğu hızlı bir şekilde İslamiyeti benimsemeye başladılar. Ve Meyyafarikinden sonra fetihler de hızlanmaya başladı. 17 ile 20(638-641) yılları arasındaki seferlerle neredeyse yüm Kürdistan toprakları ile dönemin El-Cezire olarak adlandırdığı bölgelerini İslam topraklarına katmayı Allah’ın yardımıyla başarmıştır.

İyaz Bin Ganem’in Vefatı

İyaz Bin Ganem Rakka’da yer aldığı sırada Halife Ömer’den Şam’a dönmesini ve hasta olan Yezid Bin Ebu Süfyan’ın ölümünden sonra idareyi ele geçirip Şam’ı hakimiyeti altına almasına dair bir mektup aldı. Bu mektuptan sonra İyaz Bin Ganem kendi yerine Utbe Bin Ferkad’ı tayin ederek Şam’a doğru yola çıkmaya başladı. Şam’a yolunda Humus bölgesine ulaştığında ise vefat etti. İyaz Bin Ganem vefat ettikten sonra kabri İslam aleminin büyük komutanları arasında yer alan Halid Bin Velid’in kabri yanına defnedildi.

Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir? makalemizin devamında bu büyük komutanın adaletine değineceğiz. İyaz Bin Ganem’in vefatından sonra ailesi Amid(Diyarbakır)’de kaldığı ve bu Diyarbakırdaki Ebu Eyyub ailesinin İyaz Bin Ganemin soyundan geldikleri belirtilmektedir. İyaz Bin Ganem kendisinden devlet memuriyetini isteyen akrabalarını reddetmesinden ötürü ve ganimetlerden kendisine pay olarak her şeyi dağıtıp geriye sadece 2 at ile 1 deveden başka hiçbirşeyi bırakmaması onun dürüst ve cömertliğine dair kişiliğinin ne derecede olduğunu görmekteyiz. İyaz Bin Ganemin rivayet ettiği bir Hadis Ahmed Bin Hanbel’in El Müsned’inde de yer almaktadır.(ııı, 403/409)

Not: Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir? başlıklı makalemiz kundir.net sosyal içerik platformuna kayıt olan kullanıcılar tarafından yazılmıştır. Kürt Tarihi ve Edebiyatı alanında bilgilendirici makaleler için sizlerde iletişim kısmından Kundir.net sitesine yazarak, yazılarınızı sitemizde yayınlayabilir ve halkımızın tarihini tanıtmada yardımcı olabilirsiniz.

okuyucu yorumlarıOKUYUCU YORUMLARI

Sıradaki içerik:

Diyarbakır ve Kürdistan Bölgesini Fetheden Komutan İyaz Bin Ganem Kimdir?