Günümüzde Kürt Tarihini anlatmada en kapsamlı kitaplar arasında yer alan ve Kürt Tarihi kaynak kitapları içinde de yer alan Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı hakkında bilgiler vereceğimiz bu makalemizde, Mehmet Emin Zeki Beg’in hayatı hakkında kısa bilgiler vermekle beraber Kürt Tarihi alanında da faydalı bilgiler vereceğiz. Kürdistan Tarihinin geçmişine objektif şekilde yaklaşan ve Kürt Tarihini de detaylıca anlatan M.Emin Zeki Beg’in bu kitabını bulup okumanızda fayda görüyoruz.
İçindekiler:
Mehmet Emin Zeki Beyin Unutulmaz Eseri; Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı Ünlü Osmanlı subayı Mehmet Emin Zeki bey; Çanakkale, Filistin, Irak, Suriye, Balkan ve Kafkas cephelerinde savaşmış olan kıdemli bir subaydır ve devamlı olarak anılarını kaleme alan bir zattır. Ayrıca “Kürtler ve Kürdistan Tarihi” eserinde Kürt meselesine önemli derecede ışık tutan ilk Osmanlı yazarıdır. “Kürtler ve Kürdistan Tarihi” kitabı, Kürt tarihinin en önemli eserlerinden sayılır. Bu kitap yıllarca emek verilmiş bir çalışmanın eseri olarak Osmanlı subayı Mehmet Emin Zeki bey tarafından yazılmıştır.
Mehmet Emin Zeki, 1880-1948 yılları arasında yaşamıştır ve iyi derecede; Osmanlıca, Kürtçe, Farsça, Arapça, Almanca, Rusça, İngilizce ve Fransızca bilmektedir. Kürtler ve Kürdistan tarihi eseri ise başyapıtlardan biri olarak kabul edilir. Türkler ve Anadolu konusunun işlendiği bu kitap 800 sayfadır.
Mehmet Emin Zeki bey, uzun yıllar araştırma yaparak meydana getirdiği Kürt tarihi kitabı ile ilgili olarak söze şöyle başlar.
‘Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla, Bu kitabı nasıl yazdım;
Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı ‘Türkiye’de “Osmanlı” kavramı bütünüyle ortadan kaldırılıp yerine “Türk” ve “Turan” kavramları kullanılmaya başlandığı andan itibaren, ben de Türk olmayan her Osmanlı vatandaşı gibi doğal olarak Türklerden ayrı bir ulusal kimliğin bilincine vardım. Bu bilinç, beni coşkulu ve duyarlı bir ulusçuluğa ve ulusal nitelemeleri ön plana çıkarma eğilimine yöneltti. Ne var ki, mensup olduğum ulusun kökeni hakkında hiçbir şey bilmiyordum. Çünkü o güne kadar, hiçbir şekilde Kürt ulusunun tarihini araştırma, tarihsel bulguları değerlendirme gibi bir düşünce uyanmamıştı zihnimde. Ne eğitimim esnasında, ne de daha sonraki dönemlerde böyle bir ihtiyaç duymamıştım. Bunun “Osmanlılık” kavramının, Osmanlı devletine bağlı halkları ve etnisiteleri kapsayacak anlamda kullanılmasından başka bir nedeni yoktu ve kuşkusuz bu durum, başka uluslara mensup olan her birimizi bir bakıma birleştirmişti.’
Mehmet Emin Zeki bey bu eserinde sıklıkla kendisine ‘acaba Kürt ulusu hangi kökenden geliyor’ sorusunu sorduğunu belirtir. Kürt tarihini ve eserlerini her daim merak eden Emin bey, yıllar yılı bu sorularına tatmin edici bir cevap bulamadığından Kürt liderlerine ve alimlerine başvurma gereği duyduğunu açıklıyor. Sonuç olarak Kürtlerin kökeninin ve soy atasının; Kahtani sülalesinden Kurd b. Amr’den geldiğini tespit etmiştir.
İstanbul’da bulunduğu sıralarda kitabı yazmak için araştırma yaptığını ve bilgi topladığını anlatan Zeki bey, hayatının önemli bir kısmını Kürt tarihini araştırarak geçirmiştir.1910 yılında araştırmalara başlayan Zeki bey, öncelikle İstanbul’daki halk kütüphanelerini gezerek, bilimsel verileri ayıklamaya, araştırma yapmaya ve etüt etmeye başlar. 1912 yılında yüzlerce esere ve çok sayıda tarihsel kaynağa ulaşır, değerli metinler ve görüşler derler ve notlar alır. 1913 yılında Avrupa’ya gider. Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı Bu sırada birçok kütüphaneyi, sahafları, Almanya’da ve Fransa’da bulunan müzeleri gezer. Değerli kaynaklardan Kürtler ve Kürdistan hakkında önemli bilgiler toplar.
Avrupa’dan döndükten sonra aradan uzun bir zaman geçmeden I. Dünya Savaşı patlak verir ve kitabın çalışmaları bir müddet askıya alınır. Üstüne üstlük 1919 yılında kurban bayramı sırasında Zeki beylerin oturduğu mahallede çıkan bir yangın sonucu tüm topladığı deliller, kaynaklar ve notlar yanar. Kısacası 6 yıllık Kürt tarihi araştırma çalışmaları çöp olmuştur.
Bu olayın ardından tüm hevesini yitiren ve tüm çabasını bir yangında kaybeden Zeki bey, 10 yıl sonra 1929 Bağdat Parlamento kütüphanesinde İslam Ansiklopedisi’ni incelemeye başlar. 1903’de yazılmaya başlanan ansiklopedide dünyaca ünlü uzman ve stratejistlerin çalışmalarını bulur.
İkinci ciltte yer alan Kürtler ve Kürdistan’dan söz edilen kısımdan yani doğu bilimci Vladimir Minorsky’nin kaleme aldığı bölümlerden çok etkilenir. Yeniden azmeder, Kürtler ve Kürdistan kitabını yazmaya koyulur. Ayrıca konu ile ilgili olarak İslam Ansiklopedisi’nde yer alan değerli araştırmaları esas alır ve sürdürür.
Kürtler ve Kürdistan’la ilgili olarak değişik maddelerdeki her türlü bilgiyi Kürtçe’ye çevirir. Ardından büyük bir titizlikle adı geçen kitabın indeksinde bulunan tüm diğer kaynakları da edinir. Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı Irak Tarihi Eserler Dairesi müdürü Sr. Sidney Smith’in yol göstericiliğinden ve değerli bilimsel katkılarından yararlanır. Bir yıl süren kesintisiz bir çalışma ve emekle kitabın ilk cildi olan Kürtler ve Kürdistan Tarihinin özetini ve ikinci cildin bir kısmını içeren Kürt Devletleri Tarihi bölümünü tamamlar.
Ayrıca bizzat Kürtler için yazdığı Kürtler ve Kürdistan tarihini kitabının kendi ulusunun dilinden başka bir dille yazılmasının yakışık almayacağından ötürü de Kürtçe’den sapmamıştır ve asla kitabında bu lisandan vaz geçmez. Kürtçe kelimeleri konuşulduğu şekilde yazmaya büyük bir özen gösterir. Ayrıca Kürtçe’de yer alan Arapça ve Farsça kelimelerde de yazım açısından hiçbir değişiklik yapmamıştır. Son olarak da Kürtlerin ve Kürdistan’ın eski tarihine ilişkin olan araştırmalara ışık tutacağı umutlarıyla da eserini tamamlamıştır.
Ona göre kimi zaman insanlar Kürtler ve Kürdistan’a ilişkin olaylar ve olgular arasında ya da tarihsel akış kısmında bir ahenk ve bağlantı bulamamaktaydı. Emin Zeki bey, bunun nedenini Kürt halkıyla ilgili özel bir araştırmanın bulunmamasına bağlamaktadır. Çünkü Doğu – Batı kaynaklarında Kürtler ve Kürdistan tarihinin bazı bölümleri ele alınsa da bunlar, bölük börçük parçalar ve düzensiz sayfalar, eksik rivayetler halinde bırakılmıştı.
Örneğin İbn Esir’in el-Kamil adlı tarih kitabında sözü edilen “Cafer” adlı Kürt büyüğünden bahseder ya da ünlü tarihçi İbn-i Miskeveyh, Tecaribu’l-Umem adlı eserinde, Suriye’de Rumlarla savaşan İbn Samsama komutasındaki Mısır ordusunda yer alan ve Mısır ordusunun Rumlar karşısında yenilgiye uğratan Ahmed ed-Dahhak tan söz eder. Hatta bu ulu kişi Rumların dağılmasına ve Mısırlıların 992 yılında zafer kazanmasına sebep olmuştur.
Sonuç olarak Emin Zeki bey, kitabın Kürtçe baskısından elde edilecek geliri, bilimsel çalışmalarını takdir etmek, bu tür faaliyetlerin teşviki için “Yaneyî Serkewtin” derneğine bağışlar. Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı sözün özü Emin Zeki beyin ölümsüz eseri olan Kürtler ve Kürt tarihi o gün bu gündür Kürt tarihini merak eden kişilere ışık tutarak soluksuz okunmaktadır.
Kürtler Ve Kürdistan Tarihi Kitabı
Yorum Yaz