Afganistan Kürtlerinin Tarihi – Suriye Kürt Nüfusu 2022

Kundir

Paylaş

Paylaş

0 Beğenme

Yorum Yaz

Favorilere Ekle

• 0

  Mutlu

• 0

  Eğlenmiş

• 0

  Şaşırmış

• 0

  Kızgın

• 0

  Üzgün

Kürt tarihi hakkında bilgiler verirken bugün Afganistan Kürtleri tarihi hakkında konuşacağız. Bu makalemizde Afganistan Kürt Nüfusu ve Afganistandaki Kürtlerin tarihi başta olmak üzere Afganistan hakkında tüm bilgileri vereceğiz. Ayrıca Suriye Kürtleri hakkında bilgileri de yazımızda bulabilirsiniz.

Afganistan Kürtleri

Afganistan Kürtleri bir çok Kürt yazarın ilgisini çeken bir konu olmuştur. Kürt tarihi üzerine araştırmalar yapan Mehmet Emin Zeki Beg, Şerefxanê Bedlîsî gibi bir çok yazar Afganistan Kürtleri durumunu kaleme almış ve oradaki Kürt hakkında çeşitli yazılar yazmışlardır. Şerefxanê Bedlîsî kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde Afganistan Kürtleri 16. yüzyılda Güney Kürdistan’dan Afganistan’a göç ettiklerini ve daha sonra 400 yıl önce Horasan’a göç eden ve ardından Afganistan’a geçen 20.000 kadar Kürt şimdi kuzey Afganistan’da yaşadığını belirtmiştir. Ayrıca Şerefxan, Horasan’dan Afganistan’a göç eden Çegini(Soran ve Lek Kürtlerinin bir kabilesi) adlı kabilenin varlığından da söz eder

Afganistan Kürtleri ile ilgili bu bilgiler ışığında baktığımız Kürtler tarih sayfalarında ilk olarak Afganistana göç ederken Afganistan’ın başkenti Kabil’in kuzeyine yerleştiklerini görmekteyiz. Afganistan uzun yıllar yaşayan Kürtlerin diğer bir çok ırk gibi zamanla asimilasyona uğradıklarını ve bu asimilasyon neticesinde zamanla sadece Dari(Afganistan’da konuşulan Farsça lehçesi) dilini konuşmaktadırlar.

Kürtler tarih boyunca geniş topraklara sahip bir kavimdir. Bu doğrultuda her ne kadar günümüzde bir çok ülkenin vatandaşı olarak görünseler de aslında Kürtler tarihten beri bu topraklarda yaşamış ve etnik yapılarını korumuşlardır. Kürtlerin yaşadığı ülkeler Irak, İran, Suriye ve Türkiye başta olmak üzere Afganistan da bu ülkeler arasında yer almaktadır. 450 Yıldan fazla bir zaman boyunca Afganistan’da küçük bir topluluk olarak yaşayan Kürtler daha sonra

Afganistan Kürtleri son on yılda nasıl bir yol izlediğini bilmek zor. Sovyet işgali ve devam eden iç savaş, bir bütün olarak ulus üzerinde ciddi etkiler yarattı ve güncel bilgileri elde etmek zor. Savaşın birçok kişiyi Kabil veya Herat şehirlerine ve hatta muhtemelen İran’daki mülteci kamplarına sürüklediği varsayılıyor.

• Afganistan Nüfusu:
  (1990) 15.044,500
  (1995) 20.140.500
  (2000) 26.673.600
• Afganistandaki etnik milletler :
  Pathan %48,5
  Afgan Tacik %17,9
  Hazara %8,1
  Güney Özbek %8
  Fars %3,3
• Afganistandaki dini inançlar :
  Müslüman %99,4
  Hindu %0,4
  Hristiyan %0,1
• Afganistandaki mezheplerin sayısı: 9

Afganistan’daki Kürtlerin Yaşamı

Ana vatanları Kürdistan’dan birkaç yüzyıl sonra, Afgan Kürtlerinin çoğu şimdi ana dilleri olarak Türkmence veya Dari dilini konuşuyor. Kendi ülkeleri olmamasına rağmen Kürt mirasının çok iyi farkındalar. Kürtler, şu anda yaşadıkları bölgeye bağlı olarak ekonomik, sosyal ve siyasi örgütlenmede büyük farklılıklar gösteriyor.

Afganistan Kürt toplumunda çoğu insan hala geçimini çiftçilik ve hayvancılıktan sağlıyor. Çoğu durumda, tarımsal yöntemler az gelişmiştir ve elde edilen verim düşüktür. Çoğu Kürt oldukça yerleşik olmasına rağmen, bazıları hala yarı göçebe bir yaşam tarzı uyguluyor. Yörükler, yaz aylarında dağlara, kış aylarında ise ovalara inerek keçi ve koyun sürülerini takip ederek belirli topraklar içinde hareket ederler.

Afganistan Kürtleri

Genel olarak, Kürtler ataerkildir. Bu, evli oğulların genellikle babalarının evlerinde yaşadığı anlamına gelir. Ayrıca, yaş ve cinsiyete göre net bir iş bölümü vardır.

Afganistan Kürtleri şu anda ülke içindeki siyasi kargaşayı yaşıyor ve bundan etkileniyor. Bu nedenle, mevcut durumları hakkında kesin bilgilere ulaşmak zordur. Kasabaları ve köyleri tahrip etmesiyle birlikte iç savaş, insanların iki yönden birine doğru kitlesel hareketlerine neden oldu. Göç (esas olarak Pakistan ve İran’a) ya da başkent Kabil’in göreceli güvenli yerlerine oldu. Kabil’in nüfusu şu anda Afganistan’ın toplam kentsel nüfusunun neredeyse yarısını içeriyor. Dünya Kürt Nüfusu hakkında bilgiler için Dünyada Kaç Milyon Kürt Var? yazımızı da okuyabilirsiniz.

Afganistan’daki Kürtlerin İnançları Nelerdir?

Afganistan Kürtleri, neredeyse tüm Kürtler gibi Müslümandır. Kürtlerin geneli Sünni olmakla beraber Şafii mezhebine mensupturlar. Kürtlerin İslamiyeti kabul etmeleri Arabistandaki fetihlerden takriben yedinci yüzyılda gerçekleşmiştir. İslamiyet diğer Müslüman tüm milletlerin sosyal ve adalet sistemlerinin temelini oluşturduğu gibi Kürtlerin de adalet ve sosyal temelini oluşturmaktadır. Afganistan Kürtleri arasında İslam inancının getirmiş olduğu örf ve adetler günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle Kürtler arasında alim, şeyh ve din adamlarına büyük saygı duyulur, hatta her ne kadar günümüzde bu yöntem azalmış olsa da siyasi olaylarda Kürtler hala şeriata başvurarak alimlerin verecekleri kararlara uymaktadırlar.

Afganistan Kürtleri günümüzdeki bir çok ülke gibi sosyal ve ekonomik açıdan fakir bir ülkedir. Afgan halkı yüz yıllar boyunca açlık ve sefaletle mücadele etmişlerdir. Afganistandaki ortalama yaşam süresi 46 yaş olarak kabul görülmektedir, bu dünya ülkelerindeki insanların yaşam süresinin ortalamasının çok çok gerisinde görülmektedir. Afganistandaki eğitim düzeyi de dünyadaki ülkelerin gerisinde bir seyirlik göstermektedir. Afganistanda yetişkin okur-yazarlık oranı mevcut ülkelerdeki oranın kat be kat altındadır ve bu oran yaklaşık %25’tir. Afganistanda yüz yıllardır süre gelen ekonomik ve siyasi savaşların ardından ülkedeki refah düzeyi de gittikçe gerilemiştir.

Suriye Kürtleri

Afganistan Kürtleri yazımızın ardından şimdi de Suriye Kürtleri hakkında bilgiler vereceğiz. Suriye’de yaklaşık 2,5 milyon Kürt var. Kürtçe konuşuyorlar (Kirimanci lehçesi), ama çoğu Arapça da konuşuyor ve birçok Kürt en azından kısmen Arap toplumuna asimile oldu. Çoğu Sünni Müslüman. Yaklaşık üçte biri Halep’in kuzeyindeki Toros Dağları’nın eteklerinde ve Cezire’de Türkiye sınırı boyunca eşit sayıda yaşıyor. Halep’in kuzey doğusundaki Cerablus civarında ve Şam’ın eteklerinde Hayy al-Akrad’da (Kürtlerin Mahallesi) yüzde 10-15’ten daha fazla yüzde 10 bulunabilir.

Suriye Kürtlerinin Tarihi

Kürt Dağı Kürt topluluğu ve Cerablus’taki bazıları yüzyıllardır varlığını sürdürüyor ve Arap kültürüne daha fazla asimile olmuş durumda. Cezire’deki daha geniş Kürt topluluğu, büyük ölçüde 1920’lerde oradaki baskı sırasında Türkiye Cumhuriyeti’nden kaçanlardan oluşuyordu. Bu Kürtler arasında, Arap çoğunluk ile ulusal farkındalık ve gerilim en şiddetli oldu.

Fransızların azınlık ayrılıkçılığını teşvik etme politikası, örneğin Habur vadisindeki Asur ve Ermeni toplulukları ile toplumlar arası gerilimleri besledi. Kürtler, Les Troupes Speciales’e alındı ​​ve 1920’ler ve 1930’ların Kürt milliyetçisi bir parti olan ve Arap milliyetçilerini tedirgin eden Khoybun’u kurmaya teşvik edildi.

Suriye’nin bağımsızlığını izleyen ilk üç darbe, her biri benzer geçmişe sahip subaylara dayanan yarı Kürt kökenli subaylar tarafından gerçekleştirildi. Sonuncusunun devrilmesinin ardından Kürtler üst düzey ordu saflarından temizlendi. 1958’den 1976’ya kadar Arap milliyetçiliğinin en parlak döneminde Kürtler, kısmen Suriye Komünist Partisi ile yakın kimlikleri nedeniyle artan bir baskı altına girdiler. Birçok Kürt tutuklandı, hapsedildi ve işkence gördü. 1961’de Cezire’de yapılan bir nüfus sayımında 120.000 Kürt yabancı olarak kabul edildi. Ertesi yıl hükümet, Arapları tüm Türkiye sınırına yerleştirmeyi amaçlayan büyük bir nüfus transferini duyurdu. Hiçbir zaman tam olarak uygulanmamasına rağmen, 60.000 Kürt bölgeyi Şam’a terk etti. Baskı azaldı, ancak Hafız Esad döneminde devam etti.

Suriye o dönemde Türkiye ve Irak’taki Kürt hareketini destekledi ve 1990’da siyasi olarak aktif ve milliyetçi Kürtler Suriye Parlamentosu’na seçildi. Yine de Kürtlere yönelik iç baskı devam etti. 1990’ların ikinci yarısında kuraklıkla şiddetlenen Kürt toprak hakları üzerindeki hükümet baskısı, Kürt kentleşmesini hızlandırdı. 2003 yılında, ABD liderliğindeki güçler Irak’ta Saddam Hüseyin’i devirdikten ve Iraklı Kürtler kuzey Irak’taki güçlerini hızla pekiştirdikten sonra, Suriye’nin Türkiye ile ilişkileri belirgin bir şekilde iyileşti – iki ülke üzerinde toprak iddiasında bulunabilecek bir Kürt devletine ilişkin ortak korkudan hareketle.

Suriyeli Kürtlerin durumu 2004 yılında daha da kötüye gitti. Mart ayında bir futbol maçı sonrasında Arap ve Kürt taraftarlar arasında çıkan çatışmalar, Suriye güvenlik güçlerinin Kamışlı’da iki gün boyunca kalabalığa ateş açmasına neden oldu. Kürt hükümet karşıtı ayaklanmalar diğer şehirlere de sıçradı ve güvenlik güçleri 38 kişiyi öldürdü, yüzlerce kişiyi yaraladı ve 1000’den fazla kişiyi gözaltına aldı. Nisan 2004’te 26 yaşındaki bir Kürt’ün Afreen’deki hapishanede işkenceyle öldürüldüğü bildirildi. Hükümet, takip eden aylarda Mart ayında gözaltına alınan Kürtlerin çoğunu serbest bıraksa da, Haziran ayında Kürt partilerinin siyasi faaliyetlerini yasakladı. Daha Fazla bilgi için Kürtlerin Kökeni yazımızı inceleyiniz.

Mayıs 2005’te, Kürtlere karşı ayrımcılık konusunda açık sözlü bir din adamı olan Şeyh Muhammed Mashouq al-Khaznawi ortadan kayboldu. Yetkililer, ertesi ay ailesine cesedinin bulunduğunu söyledi. O işkence görmüştü. Cenazesinin ardından Kamışlı’da yaklaşık 10.000 Kürt sokaklara döküldü, ancak dövüldü ve Kürt dükkanlarına baskın düzenlendi. Kasım 2006’da, babasının ölümüyle ilgili soruşturma talep eden Şeyh el-Khaznawi’nin oğlu tutuklandı.

Suriye güvenlik güçleri birkaç kez Kamışlı’da Kürt Yeni Yılı’nı (Newroz) kutlayan Kürt kalabalığına ateş açarak Mart 2008’de 3, Mart 2010’da bir kişiyi öldürdü.

Ekim 2008’de Suriye hükümeti, Suriye’deki sınır bölgelerinde yaşayanları topraklarından tahliye etmeyi amaçlayan 49 sayılı Kararnameyi yayınladı. Bu, özellikle Suriye yasalarına göre mülk alıp satmaları veya mirasçılarına miras bırakmaları yasaklanan Kürt azınlığı etkiledi. Aynı zamanda, kuraklığın Kürt çiftçiliği üzerindeki etkisi, birçok Kürt’ü köylerini ve şehirlerini terk ederek iş aramak için Şam’a gitmeye zorladı.(1)

Polis, 1960’ların hükümet planının bir sonucu olarak vatansız kalan yaklaşık 300.000 Kürt’ü desteklemek için Ekim 2006’da Şam’da düzenlenen bir mitingi şiddetle engelledi. Irak’taki istikrarsızlık, dolaylı olarak 2007’de Suriyeli Kürtler ile devlet yetkilileri arasında daha fazla şiddete yol açtı. Kuzey Irak’tan sınır ötesi Kürt asi saldırılarına karşı Türkiye’nin öfkesi yıl içinde artarken ve Türkiye sınıra asker yığarken, Suriye Devlet Başkanı Beşar el- Esad desteğini ifade etmek için Türkiye’yi ziyaret etti. Kriz tırmanırken, Kasım ayı başlarında yaklaşık 200 Suriyeli Kürt, Iraklı Kürtlere desteklerini ifade etmek için kuzeydoğudaki Türkiye ve Irak sınırlarına yakın Kamışlı kasabasında sokaklara döküldü. Hükümet güvenlik güçleri mitingi kurşun ve göz yaşartıcı gazla bölerek bir Kürt gencini öldürdü ve dördünü de yaraladı.

Suriyede Ne Kadar Kürt Var?

Nisan 2011’de, ayaklanmanın başlamasından kısa bir süre sonra, Esad hükümeti, Haseke vilayetinde daha önce yabancı olarak kayıtlı olan Kürtlere vatandaşlık veren 49 Sayılı Kararname yayınlayarak Suriye’deki azınlıkları yatıştırmaya çalıştı. Ancak vatandaşlık süreci, devlet güvenlik aygıtıyla bir görüşmeyi ve olası askerlik hizmetini içerdiğinden, birçok Kürt bunu yapmayı reddetti. Ayrıca, kararname, vatansız kalan yaklaşık 150.000 maktumin [‘gizli’] Kürt için geçerli değildi.

Kürt bölgeleri başlangıçta iki nedenden dolayı pek çok protestoya tanık olmadı. Birincisi, 2011’in başında Esad hükümeti, Kürt İşçi Partisi’nin (PKK) Suriye kolu olan Demokratik Birlik Partisi ile hızlı bir şekilde yakınlaşmaya başladı ve Kürt bölgelerinde kültür merkezleri ve okullar kurmalarına izin verdi. İkinci olarak, Kürt partiler, lideri Bourhan Ghalyoun Suriye’nin ‘Arap’ doğasını vurguladığı için muhalefetteki Suriye Ulusal Konseyi’ne (SUK) karşı temkinliydi. Kürtler ayrıca, tam medeni ve siyasi haklar taleplerini boşa çıkaracaklarından korktukları için SUK’un Türkiye ile ilişkilerine de güvenmediler. Afganistan Kürtleri hakkında detaylı bilgiler için Taliban Kadın Hakları ve İslami Yönetim Düşüncesi Bilgiler yazımızı da okuyabilirsiniz.

Ancak bazı Kürtler ayaklanmaya katıldı. Mart 2011’den itibaren Kürt aktivistler, muhalefetteki yerel koordinasyon komitelerine katıldıkları için tutuklandı. Önde gelen Kürt aktivist Meşal Tammu, 7 Ekim’de, aktivistlerle yaptığı bir toplantı sırasında silahlı kişiler tarafından evinden dışarı çıkmaya zorlandığında ve vurularak öldürülmüştü. Ayaklanmanın başlamasından bu yana Kürt bölgelerindeki en büyük gösteriye dönüşen cenazesine 50 bin kişi katıldı. Devlet güvenlik güçleri protestoculara ateş açarak altı kişiyi öldürdü ve birkaç kişiyi de yaraladı.

İç savaşın ilk aşamalarında Kürt bölgelerinde hükümetin bulunmaması onlara daha fazla özgürlük verdi ve Mart 2011 ayaklanmasından önce yasak olan Kürtçeyi öğretmeye başladılar. Temmuz 2013’te Kürt güçleri, kuzeydeki Kürtlerin yaşadığı yerleşim bölgelerinde El Kaide bağlantılı milisler tarafından kontrol edilen kasaba ve köylerin kontrolünü ele geçirmek için bir kampanya başlattı. Askeri zaferlerin ardından Kürt Demokratik Birlik Partisi, Kasım ayında Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgelerin kendi kendini yönetmesine yönelik adımlar attığını duyurdu. Güvenlik güçleri kendilerini Süryaniler gibi yerel Hıristiyan topluluklar da dahil olmak üzere bölgedeki tüm toplulukları savunan pan-etnik bir örgüt olarak tanıttılar. Ocak 2014’te Suriyeli Kürtler, Cezire, Kobane ve Afrin kantonlarında Geçici Geçiş Yönetimi kurdu.

Kürtler, IŞİD ile şiddetli bir çatışmaya sürüklendi. IŞİD Mart 2014’te Tel Akhader köyüne girdiğinde, grup Kürt sakinlere terk etmeleri veya öldürülmeleri için bir ültimatom verdi. Aynı yılın Mayıs ayında grup, Qabasin köyünden yaklaşık 200 Kürt sivili kaçırdı. Aynı ay 153 Kürt öğrenciyi kaçırdılar, onları beş ay boyunca Minbiç’te tutsak ettiler ve grubun ideolojisini özümseyerek onlara şiddet içeren videolar gösterdiler. Eylül 2014’ten itibaren IŞİD, Kürt şehri Kobani’yi kuşattı, şehirden gıda, su ve elektriği kesti ve 200.000’den fazla insanın kaçmasına neden oldu.

Kürtçe Rojava olarak bilinen özerk yönetim, dilsel ve dini azınlıkların haklarına saygı gösterilmesi konusunda olumlu uygulamalar başlattı ve üç resmi dili (Kürtçe, Arapça ve Aramice) kullanıyor. Mart 2016’da Kürt liderler Rojava’yı federal bir bölge ilan etti. Aynı yılın Aralık ayında, Kuzey Suriye Demokratik Federal Sistemi olarak yeniden adlandırılan bölge için bir anayasa planı onaylandı. Ne Suriye hükümeti ne de muhalefetteki Suriye Ulusal Koalisyonu, kuzey federal bölgesinin meşruiyetini tanımıyor.