Kürt edebiyatında 7 şiir ve şair

Kundir

İçindekiler:

1 Kürt edebiyatında şiire genel bakış.
2 1. Melayê Cizirî-Şox û Şengê/Cilvelim Nazlım
3 2. Melâ Huseynê Batêyî-Qiblegaha Aşiqan/Aşıkların Kıblesi
4 3. Arjen Ari-Ramûsan min veşartin li geliyekî/ Öpücükler gömdüm bir vadiye
5 4. Şêrko Bêkes-Çar Zarok /4 Çocuk
6 5. Abdullah Peşew-Name/Mektup
7 6. Rênas Jiyan-Janya
8 7. Pîremêrd – Dozdeh Meh

Kürt edebiyatında şiire genel bakış.

20. yüzyıla kadar Kürt edebiyatı şiire dayanmaktaydı ve diğer Müslüman halklara benzer şekilde Arap vezin ve ifade biçimlerine bağlı kalmıştır. Edebî ürünler daha çok dinî kesimler ve sufi târikatlarıyla sınırlı kalmıştır. Ancak 1920 sonrasında bu klasik şiir biçimine ek olarak değişik edebî türler ortaya çıkmaya başlamıştır. 1920’lerin başında, şiirde klasik biçimi koruyan, fakat politik ve sosyal temaları işleyen klasisizm akımı doğdu. 1930’dan sonra ise Arapça vezin, pençe (beşli) denilen ve o ana kadar sözlü edebiyatta kullanılan vezinle değiştirildi. Aynı dönemde serbest vezin de ortaya çıktı.

1. Melayê Cizirî-Şox û Şengê/Cilvelim Nazlım

melayê cizirî

Melayê Cizirî’nin birçok tesirli şiir vardır.Bu şiir benim en’im. Hîvron adlı müzik grubu beste yapmış aynı zamanda.Şiirin bir kısmı şöyledir.

Cilvelim, nazlım zühre renklim
Kalp hırsızım, kalp hırsızım

Güvercin heybetli bakışlım
Kalp hırsızım, kalp hırsızm

Nazlım, hoş sözlüm gerdan güzeli
Terhin çiçeği boş yanında
Yürek hırsızm, yürek hırsızım

Kurdî;

Şox û şengê zuhrerengê ,
dil ji min bir, dil ji min
Awirên heybet pilingê ,
dil ji min bir, dil ji min
Nazikê şêrînkelamê,
dêmdurê gerden şemalê
Çiçeka terhin î vala,
dil ji min bir, dil ji min

2. Melâ Huseynê Batêyî-Qiblegaha Aşiqan/Aşıkların Kıblesi

melâ huseynê batêyî

Klasik Kürt edebiyatının büyük şairi Mela Huseynê Bateyî’nin (15. yüzyıl) Qiblegeha Aşiqan (Aşıkların Kıblesi) . Modern Kürt edebiyatının en önemli yazarlarından Jan Dost’ un sesinden dinleyeceğimiz şiir, müthiş betimlemeleriyle, imgelerin sınırlarını zorlayan Kürt dilinin muhteşemliğini ortaya koyuyor.(İHB)

3. Arjen Ari-Ramûsan min veşartin li geliyekî/ Öpücükler gömdüm bir vadiye

arjen ari

Arjen Ari’nin 200 yılında Avesta yayınevinden çıkmış olan kitabına da ismini veren bu şiir,Mehmet Atlı tarafından bestelenip söylenmiştir.Savaşı ve aşkı aynı tempoda buluyor şiir.Şiirin bir kısım türkçe çevirisi şöyledir;

savaştadır şimdi benim gibi şiir
ne zaman süzerseniz kavramları kandan
acılardan mısralar, matemlerden dörtlükler
o zaman okuyun bu şiirimi
o zaman aşk sızacak bu şiirimden…

şer de ye mîna min niha helbest jî
kengî parzinîn biwêj ji xwînê
ji êşê rêz, ji şînê çarîn
helbesta min hingî bixwîn
wê evîn jê binizile…

4. Şêrko Bêkes-Çar Zarok /4 Çocuk

şêrko bêkes

Şerko Bêkes orjinal şiir dili Kürtçenin Soran lehçesidir.

çar zarok

li îranê
çar zarokên
faris
tirk
ereb û
kurd
wêneyê mêrikekî çêkirin
yekem, serê wî
duwem, laşê wî
sêyêm, dest û piyê wî
çarem çek danî ser milê wî!

Türkçesi:

dört çocuk

iran’da
fars
türk
arap ve
kürt dört çocuk
bir adamın resmini çizdiler
birincisi, başını
ikincisi, bedenini
üçüncüsü, kollarını ve bacaklarını
dördüncüsü bıraktı omzuna silahı!
çevirinin türkçe çevirisi kime ait bilmiyorum.

5. Abdullah Peşew-Name/Mektup

abdullah peşew

Kendisi Soran lehçesiyle yazıyor.En’lerden biridir tabiiki de.Kurmancî lehçesine çevrilmiş bir şiiri var ki alıp götürür insanı… Mehmet Atlı sağolsun bunu da bestelemiş.

êvar e
baran hûr hûr dibare
tenê me
na ne tenê me
hemû bajar li gel min gav diavêje

tenêtî karxezalek bû
nêçirvanekî hat
nîşan lê girt
gavên min nagihêjinê
….

6. Rênas Jiyan-Janya

rênas jiyan

Beni ve çoğu insanı şiire doyuranlardan…
….

peykerekî: antîk, derîzî û mîtolojîk im, nêm ji min dihere, li
ezmanê hundirê min, qaqlîbaz firînên kamîkazeyî li dar
dixin, kovanên genimî, li ber aşên êşan, kêliyekê jî aş nabin,
aj nabin, hûr dibin û hey hûr dibin, ji elfabêtan tîpek kêm
dibe ku dimirim, w… ey waweylê janya, kezeba min dike di
devê min re derkeve ji qehra...

türkçesi;

antik, mitolojik ve çatlamış bir heykelim, irin akıyor benden,
içimin semasında, martılar kamikazeyî uçuşlar
yapıyor, buğdayî hasretler, acılar değirmeninde, bir an olsun dinmiyorlar,
filizlenmiyorlar, ufaldıkça ufalıyorlar, alfabelerden bir harf eksiliyor
öldüğüm zaman, aahhh… yazık Janya, yüreğim ağzımdan
çıkacak oluyor kahırlardan…

7. Pîremêrd – Dozdeh Meh

pîremêrd

Asıl adı Tefîq Mahmûd olan şair Pîrêmerd, 1867 yılında Silêmenî’de dünyaya geldi. Doğduğu yere atfen Silêmenî’li Kürt Tevfik olarak da bilinen şair, ilk eğitimini Mele Hûsên ve Mele Mehemed gibi bölgenin önde gelen alimlerinden aldı. Dini ilimlerin yanı sıra Arapça, Farsça ve Türkçe öğrendi. 1882 yılında mahkemelerde katip olarak memurluk yapmaya başladı. Silêmenî, Şarbajar ve Kerbela gibi Kürt kentlerinde görevlerde bulunduktan sonra İstanbul’a geldi ve burada hukuk eğitimi gördü. 1891 yılında ‘Bey’ ünvanını alarak Meclis-i Ala üyeliğine getirildi.