Kürtçe Mevlidin Serüveni

Kundir

Hemdê bê hed bo xwedayê alemîn

Ew xwedayê daye me dînê mûbîn

“Sonsuz hamdler Alemlerin Rabbine

O Allah ki, bize apaçık bir din verdi.”

Em kirine ûmmeta xeyr-ûl beşer

Tabi’ê wî muqtedayê namuwer

“Bizleri, insanların en hayırlısının ümmeti yaptı

O’na tabi olan sönmeyen nura kavuşur”

Ew xwedayê malikê mûlkê azîm

Daye me mîrasa Qur’anâ kerîm

“O Allah ki, şu yüce mülkün sahibi

Bize şu kerim Kur’an’ı mîras verdi”

Dînê me kir kamîl û ni’met temam

Yanî daye me Ehmed û dar-ûs selam

“Dinimizi kamil eyledi ve nimetini tamamladı

Yani, bize Ahmed’i ve dar-us selamı verdi.”

Kürtçe Mevlid-i Şerîf yazarı Molla-i Bâtevî hakkında kaynaklarda çelişkili ve doğrulanamayan bilgiler bulunmaktadır. Kürtçe (Kurmancî) Mevlid-i Şerîf’in ilk baskılarında adı Hasan El-Ertûşî şeklinde yer almıştır ki yapa geldiğimiz araştırmalar bunu doğrulamamaktadır. Bazı kaynaklarsa adını Ahmed olarak kaydetmiştir.

Melayê Batê, Miladi 1417 Hakkâri’ye bağlı Batê de dünyaya geldi. Melayê Batê Ertoşi aşiretindendir. Şiirlerinde çoğunlukla “Batê” ismini kullanmıştır. Mevlidinde de “Batê”yi kullanmıştır.

Melayê Batê klasik Kürt yazarlarındandır. Eserlerinde Kürtçe’yi çok iyi kullanmıştır.

O hem çok büyük bir âlim hem de usta bir şairdir. Mıks’de Mir Hesen Veli’nin medresesinde okuduğu sanılıyor. Çünkü halk arasında Melayê Batê ve Mir Hesen Veli birbirlerinin el kardeşleri olarak biliniyordu. Her yıl 2-3 ay beraber kalırlardı. Bu durum onların şiirlerinden anlaşılmaktadır.

Yaşamı boyunca toplumsal konulara son derece önem verdiği gibi, yeni nesillerin eğitimli ve sağlıklı bir toplum oluşturulmasına yönelik olarak eğitime önem vermiştir. Tüm yaşamı boyunca çocukların ve gençlerin iyi bir eğitim almaları yönünde ciddi çalışmaları olmuştur.

Bazı tarih bilginlerine ve edebiyatçılarına göre 3 eseri vardır.

Dîwana Batê, Zembilfiroş Destanı ve Mewlûda Kurdî’dir.

Zembîlfiroş Destan’ı Stockholm’de basılmıştır. Mevlidi ise ilk olarak 1905 yılında Mısır’da basılmıştır. Fakat divanı bulunamamıştır. Divanı’nın varlığıda Aleksander Jaba tarafından ortaya çıkarılmıştır. Divanından sadece bazı şiirler bilinmektedir. En ünlü eseri mevlididir.

Hasan Ertuşi yani Melayê Batê 1491 yılında vefat etmiş. Mezarı Batê köyündedir.

Mevlid ilkin, Bediüzzaman Said-i Nursî’nin yakın arkadaşlarından Ahmed Râmiz tarafından 1324 tarihinde Kahire’de basılmış. Daha sonra 1327’de tekrar Şeyh Muhammed Şefik El-Arvâsî tarafından İstanbul’da Ahmed Kâmil matbaasında bastırılmıştır. Mevlidin bunun dışında çeşitli baskıları yapılmış, 1996 yılında Irak-Dohuk’ta, Tahsin İbrahim Doskî ile Muhsin İbrahim Doskî tarafından bazı yazma nüshalarına dayanılarak tahkikli bir şekilde basılmıştır. Son önemli baskısı ise müellifin hayatı ile ilgili geniş bir araştırma ve girişle birlikte İstanbul’da Molla Abdüssamed ve Molla Abdüsselâm tarafından gerçekleştirilmiş. Bu neşir Kürtçe Mevlidin şu ana kadar yapılmış en ilmî neşridir. Yine bu Kürtçe Mevlid-i Şerîf’in Zeynelabidîn el-Amidî tarafından Arapça bir şerhi yapılmış olup, bu şerh Diyarbakır’da basılmıştır.

Kürtçe Mevlit tertip ve kısmen mana olarak Süleyman Çelebi’nin (Vefatı: Bursa-825/1422) Türkçe Mevlid-i Şerif’ine benzemekte ona nazire olarak yazıldığı metinden tespit edilebilmektedir. Hatta Merhaba ile başlayan bahirler, Süleyman Çelebi Mevlidindeki Merhaba ile başlayan bahirlerin aynısı ve tercümesi gibidir:

Kürtçe Mevlid-i Şerif, Kürt medreselerinde Kur’an-ı Kerim’i hatmeden çocuklara, Ahmet El-Hani’nin Nubihâr kitabından önce okutulur, çoğunlukla ezberletilir.

kürtçe mevlidin serüveni