Eskerê Romê Hikayesi – Stranlarda Eskere Rome Nedir?

Eskerê Romê Hikayesi çeşitli Kürtçe Stranlar konu olmuştur. Bizler de bu yazıda Stranlarda Eskere Rome Nedir? sorusunu sorarak Eskere Romenin anlamı hakkında bilgilendirmelere yer vereceğiz. Böyle Kürtler kimlere eskere rome diyor sorusunun cevabını da bulmuş olacaksınız.

Eskere Rome Nedir?

Acaba Kürtler neden “Eskerê Romê” deyimini kullanıyor? İhsan Nuri Paşa, “Ağrı Dağı İsyanı” isimli kitabında bu deyimin nasıl oluştuğunu şöyle açıklıyor:

“Kürdistan uzun bir dönem Romalıların saldırılarına uğradı ve müteakip defalar harabeye çevrildi. Bir insan hızlı yemek yediği zaman Kürtler kendisine şöyle der:

– Eskerê Romê li pey te ye.

Yani “Roma askerleri mi seni kovalıyor” denir.

Romalılar Batıdan gelip Kürdistan’ı yakıp yıkıyorlardı. O tarihten itibaren Kürtler batıdan yapılan her saldırıyı Roma saldırısı olarak tanımladılar.

Eskerê Romê Hikayesi Türkler de batıdan Kürdistan’a saldırdıkları için onlara da “Eskerê Romê” denilmiştir. Ağrı Ayaklanması döneminde de halk işgalci Türk askerine ‘Eskerê Romê’ diyordu.”(1)

Eskerê Romê Hikayesi

Salihê Biro’nun stranı Dengbêj Salihê Biro İhsan Nuri üzerine bir stran söyler. Bu stranda uçakla saldıran Eskerê Romê (Türk ordusu) eleştirilir. Bakalım dengbêj o günleri nasıl canlandırıyor:

Îhsan Nurî Paşa dinehêre bi dûrbînê

Li Erdîşê, li Gola Wanê

Leşkerê Romê tune ye li meydanê

Ji teyaran bombe dibare

Li ser egîdên Kurdistanê

Biroyê Hesê kire gazî

Got:

Hûn ne mêr in

Ne camêr in

Dijminî bêbextî nîne

Şer karê egîd û mêrane

Wek mêran derkevin meydanê

Bila dinya temaşeke

Ka kî berxe, kî berane (2)

Eskerê Romê Hikayesi Yine Ağrı Dağı İsyanı’nda yer alan Xalis Begê Sipkî üzerine de bir stran söylenir. Stranın bir yerinde Xalis Bey oğlu Ehmed’e şöyle seslenir:

“Ehmedo lawo, çê be, çê bixebite

Eskerê Roma Reş zalime

Buhura Çemê Mûradê li me biriye

De tu dîna xwe bidê ji êvar da

Koka mêr û egîdên me aniye.”(3)

Eskerê Romê Hikayesi Eskerê Romê deyimine Seyadê Şamê’nin stranında da rast geliyoruz. O, derdini şu dizelerle dile getirir:

“Ezim Seyadê Şamê

Firarê destê Romê

Penaberim li Rewanê”(4)

Stranlara son olarak “Lo Xalo” isimli şarkıyı örnek verelim… Fetoyê Hodik şöyle diyor:

“Were lo xalo, ez xwarzê te me

Wez girtî me, xerîbiyê me

Ez girtiyê kela welatê di Romê me

Lingê min qeydê ne, destê minê kelemçê ne…”(5)

Bu deyim sözlüklerde de karşımıza çıkıyor. Zana Farqînî’nin sözlüğünde geçen Rom maddesinde şu bilgi veriliyor:

“Rom: 1. Roma, Bizans. 2. Osmanlı.

Roma Reş: Osmanlı.

Roma Rûtik: Züğürt, sefil -Osmanlı-

Roma Xayîn: Hain -Osmanlı- (6)

Rom maddesi, Amed Tîgrîs’in “Gotinên Pêşiyan” isimli kitabında da yer alıyor. Tîgrîs şu örneği veriyor: “Rom neyar e, Osmanî koremar e.” Ve bu sözü şöyle açıklıyor: “Roma ve Bizans devletleri kastediliyor. Osmanlı’nın onlardan kötü olduğu vurgulanıyor.”(7) Eskere Rome sözünün hikayesini aktardıktan sonra Med İmparatorluğu hakkında bilgiler için ayrıca Medler Kürt mü? başlıklı makalemizi de inceleyebilirsiniz.

Kaynak

1. İhsan Nuri Paşa: Ağrı Dağı İsyani, Med Yayınları, 1992/İstanbul, Sy. 23

2. Yılmaz Çamlıbel: Gilîdax Bêxwedî Nîne, Sy. 233, Weşanên Deng, İst./2005

3. age, sy. 66

4. Reşad Sorgûl’un Youtube’de yayınladığı “Seyadê Şamê/Qulingê Birîndar” isimli videosu. Time Cod 01:25

5. Cewad Merwanî: Stranên Arşîva Radyoya Erîvanê 3, Sy. 478

6. Zana Farqînî: Ferhenga Kurdî-Tirkî, Sy. 1613, 2005/Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê

7. Amed Tîgrîs: Gotinên Pêşiyan, Weşanên Rewşen, Sy. 213, 2001/Stockholm