e
sv

Motti(Mutki, Motan) Aşiretinin Tarihi Süreci

Mottiler halen yarı göçebe olarak yaz aylarında Sarıkamış Dağları'na yaylaya çıkmaktadırlar. Ehli Sünnet Vel Cemaat İtikadına tabi olan Mottiler, Hanefi fıkhına tabi olan Güney Kürtlerinin aksine, Şafii fıkhına tabidirler. Yakın döneme kadar ağalık kurumunun görülmekte olduğu aşiretin bilinen son ağası Hacı Musa Beg Ağa'dır.
motti(mutki, motan) aşiretinin tarihi nedir
avatar

Kundir

  • e 1

    Mutlu

  • e 1

    Eğlenmiş

  • e 3

    Şaşırmış

  • e 0

    Kızgın

  • e 1

    Üzgün

Kürt aşiretleri arasında yaptığımız araştırmalarda bugün Motti(Mutki, Motan) Aşiretinin Tarihi Süreci başlığıyla sizlerleyiz. Motti aşireti tarihi, Kürtlerin en eski aşiretlerinden birisidir. Aşiretin adını mitani ve med kelimesinden aldığı söylenmektedir. Geçmişi Zerdüşt’e kadar uzanan Mottilerin tarihte “Motki-Motti-Mutki” aşireti olarak anılmaktadırlar. Yavuz Selim’in Doğu Anadolu’daki hakimiyetinden sonra doğu havzasına yerleşirler. Özellike Safevi tehlikesine karşı konuşlanan aşiretlerden birisi olarak Kars, Iğdır, Ağrı, Erzurum arasında yer değiştirirler. Günümüzde Motti Aşireti’nin çoğunluğu, Kars merkezi ile ilçeleri olan Kağızman Selim başta olmak üzere civar illerden Iğdır, Ağrı ve Erzurum’da yaşamaktadırlar.

Mottiler halen yarı göçebe olarak yaz aylarında Sarıkamış Dağları’na yaylaya çıkmaktadırlar. Ehli Sünnet Vel Cemaat İtikadına tabi olan Mottiler, Hanefi fıkhına tabi olan Güney Kürtlerinin aksine, Şafii fıkhına tabidirler. Yakın döneme kadar ağalık kurumunun görülmekte olduğu aşiretin bilinen son ağası Hacı Musa Beg Ağa’dır. Genel anlamda Motti aşiretindeki ağalık kurumu toprağa dayalı ağalık geleneğinden ayrılmaktadır. Boyları federasyonu olarak değerlendirebilecek olan Motti aşiretinde ağalar, zenginliklerinden çok asalet ve cesaretleriyle öne çıkmışlardır. Çok yiğit ve cesur olan insanları haksızlıkları kabul etmeyen aşiret olarak çevre aşiretler tarafından saygınlıkları vardır. Türkiye’nin en büyük aşiretlerinden biri olan ve 800.000 kişilik nüfusa sahip olan Mottiler çeşitli şehirlerde, 300 küsur köyde ve mezrada oluşmuştur. Aşiretin, Kars’nın ilçelerinden olan Kağızman, Selim ve Sarıkamış dolaylarındaki başlıca köyleri şunlardır Aşiretin, Ağrı, Kar, Iğdır, Erzurum, Muş, Bitlis il ve ilçelerinden olan, başlıca köyleri şunlardır.

Motti Aşiretinin Yoğunlukta Olduğu Şehirler

Kars; Kağızman, Selim, Sarıkamış, Çengiliköyü, Gelinalanköyü, Çermeköyü, Ağade, Şamya, Kuloglu, Mesçitli Köyü, Karakut..vb.

Ağrı; Eleşkirt, Doğubazid

Iğdır; Kafırköyü 600-700 Hane, Xoşxeber, Çimen Beldesi, Kulukköyü, Çarıkçıköyü…vb.

Erzurum; Hasankale

Muş; Bulanık

Bitlis; Mutki

Kurmancî lehçesini Doğu yöresinde konuşulur.

Rewendi-Bayezıdi: Rewadi Kurd Devletinin egemenlik döneminde yörede hakim olmuştur. Kafkas Kurdistan’ından başlayarak güneydeki Şikak bölgesine kadar iner. Kars, Ağrı, Erzurum, Erzincan, Muş ve Wan yöresini içine alır.

Tarihçi Emrah Şaki yaptığı uzun çalışmalar sonucu şu tespitlerde bulunmuştur;

Motti’ler Hazreti isa’dan 3000 sene önce Doğu Güneydoğu Anadolu, İran, Azerbaycan, Suriye, Irak, Mezopotamya’dan Haddi, Küsi, Duri, Nehari, Kurti, Metani, Elan, Orarto, Eti ve Med Devletlerini kuran Loborto kavmindendirler Hz.isa’dan sonra 748 senesinde Ebul müslim-i Horasani tarafından Horasan’dan kaldırılarak 24 Aşiret göçebe Koyuncu çadırcı olarak batıya Kerkük Erbil’e göç ettirilirler. Ebul müslim bu Aşiretlerin kuvvetleri ile emevi’leri o sene devirir Abbasioğullarını başa getirir. 754 senesi Abbasilerin 2.Halifesi cafer-i Mansur hile ile Ebul müslimi evine davet Edip öldürtür Bu Haksızlığa karşı 24 Aşiret boyu kendi aşiretlerinden olan Ebul müslim’in intikamını almak için Abbasilerin üzeririne yürür, Abbasilerle 3 ay cenk’e tutuşurlar.kendilerinden güçlü olan Abbasioğulları karşısında gerileyip aynı yılın kış aylarında göç edip Cizre Botan bölgesine ve ağrı Erzurum Kars ığdır Bitlis muş taraflarına gelirler.1164 senesine kadar bu yörelerde göçebe Koyuncu çadırcı olarak yazları yüksek yayladan kış aylarında enginlere iner Aras nehri kenarlarında sarıkamış altı ovası ve ığdır ovası gibi kışlık larda kalırlar, 1164 senesinin sonbaharında Botan bölgesinde olan Motti Aşireti ile Canbegan, Celikhan, Delihan, Molikan, Galegan, Xareçulyan, Mamsoran, Birdosan, Narmikan, Sinan Aşiretleri Adana’da Veli Polat Ramazanoğullarının üzerine akın edip yaptıkları harplerle onları mağlup ederler.

motti(mutki, motan) aşiretinin tarihi nedir

Motti Aşiretinin Tarihi Süreci

Adana’ya, Ceyhan’a tüm Çukurova’ya yerleşip çadırlarını kurup kalırlar. 1165 baharında Çukurova’nın çok sıcak olduğunu gören aşiretler Çukurovada duramayıp Cizre Bitlis,muş taraflarına göçerler. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Müslümanlar arasında çıkan mezhep kavgaları sırasında İran’da Şah İsmail’in Osmanlı Devletinin içine Şii Mezhebini yaymak istemesi üzerine kendi halklarının arasında Hanefi, Şafi Mezheplerini yayar ve 1516 senesinde Hanefi olan bu 12 Aşiret Boyunu Botan’dan, cizre`den Bitlis’den, Muş’dan kaldırıp Doğuda Şah İsmail’e ve Şii Mezhebine karşı koymak için; Kars, Ağrı, Erzurum, Iğdır, Van’daki Aşiretlerinin içine yerleştirir. 1516 senesinden beri Motti Aşireti’nin {50 .60 Köyü Kars ve Iğdır`da,} Kars kağızman motti`lerin yogun yaşadıgı ilçedir. {7-8 Köyü Erzurum`da – } Pasinler bölgede Hasan Kale olarak da adlandırılır motti`lerin yogun yaşadıgı ilçedir {20 – 30 Köyü Ağrı` da.} Eleşkirt Ağrı ilinin bir ilçesidir Motti`lerin yogun yaşadıgı ilçedir {20.25 köyü Bitliste`} Mutki, Bitlis ilinin bir ilçesi mutki motti aşiretinden ismini almıştır motti`lerin yogun yaşadıgı ilçedir {10.15 Köyü Muş`ta} Bulanık, Muş ilinin bir ilçesidir motti`lerin yogun yaşadıgı ilçedir ’bulunmaktadır. Motti Aşireti’nin 7 – 8 Bin hanelik nüfusa sahip olduğu tahmin edilmektedir.” Yaklaşık İki Yüz Bin Nufus İle Türkiyenin En Büyük Aşireti Olarak Bilinen Motti Aşiret’inin Ülke Dışındada Birçok Vatandaşı Vardır Motti Aşireti Reisi Hacı Musa Bey…

Büyük sahabî «Seyf-ül İslâm-İslâmın kılıcı» lâkablı Halid bin Velid Hazretlerine kadar bir secere gidiyor. Motti ismi ile ilgili çok sayıda halk etimolojisi yaygındır. Ad kökeninin “Motti /de” olması gerek, çünkü yöreden yöreye Motkî, Mottî olarak telaffuz edilir ( Bitlis, Mutki ilçesi ismini bu aşiret’ten almıştır), Motêlî(êl = il (aşiret), (Erzurum)), Modan, Motti ([Kars ve ığdır Motti ]), Modî (, muş şırnak cizre) surekli değişik olarak telafüz edilir. Farsça kökeni üstünde duranlar olsa da, Izady’e göre bu isim Med etnonimiyle alakalı olabilir (Mad<Mod) [1] (motti) [ŞIRNAK CİZRE ]Kars, Iğdır, Ağrı, Erzurum, Bitlis ve Muş çevresine dağılmışlardır.

Aşiret Nedir?

Aşiretlerin gelişim süreci birçok hiyerarşik düzene bağlıdır. l Aşiret Halk (Asıl ilk yerleşik yerleri cizire Botan dır) T-O- harfleri etimolojik olarak en kolay dönüşümü olan harflerdir. Zamanla fonetik değişime uğramış olması yüksek olasılıktır. Tarihçi Speiser göre Mitaniler Arı ırkına mensup ve Kürtlerin ecdatlarından, Zagros topluluğunun bir bölümünü teşkil eden Subaruların bir koludur. Mitannilerin yaşadığı aynı coğrafik bölgelerde yaşayan Kürt aşiretleri halen Mitanni adını Mattini, Motikan/Motti gibi şekillerde yaşatmaktadır.

 

Not: Motti(Mutki, Motan) Aşiretinin Tarihi Süreci başlıklı makalemiz kundir.net sosyal içerik platformuna kayıt olan kullanıcılar tarafından yazılmıştır. Kürt Tarihi ve Edebiyatı alanında bilgilendirici makaleler için sizlerde iletişim kısmından Kundir.net sitesine yazarak, yazılarınızı sitemizde yayınlayabilir ve halkımızın tarihini tanıtmada yardımcı olabilirsiniz.

okuyucu yorumlarıOKUYUCU YORUMLARI

  • Edülé
    2 sene önce

    Kesinlikle Türkiye coğrafyasına yayılmış en eski,en büyük,en cesur ve misafirperver aşiretidir…Motikan aşireti tarihe damga vurmuşlardır…

    yorum beğen
  • Erkan
    3 sene önce

    Motti aşireti ve buna bağlı olam kolları şimdi tam olarak nufusları ne kadardır

    yorum beğen
  • Talip
    3 sene önce

    Modanın sembekinin murididirler seceremizde adları geciyor

    yorum beğen
  • Ömer karakaplan
    3 sene önce

    BİTLİS sadece hizan yazılmış 3bine yakın beg (motti) üyesi ahlattada var.

    yorum beğen

Sıradaki içerik:

Motti(Mutki, Motan) Aşiretinin Tarihi Süreci