Kürt Bir Filozof; Dinaweri

Kürtlerin tarih içinde yetiştirdikleri alim ve bilim adamlarına baktığımızda birçok bilim adamını görmemiz mümkündür. Bugün Kürt Bir Filozof; Dinaweri başlıklı makalemizle Dinaweri kimdir? sorusuna cevap vererek Kürt şair Dinawerinin hayatını sizlerle paylaştık. Makalemizde Dinaweri hayatı ile beraber Dinaweri eserlerini de ekledik, böylece Kürtçe şiirler, kürtçe tarih kitapları ve kürtçe bilim kitapları arasında yer alan bu kitapları bulup okumanızı da tavsiye ederiz.

Kundir

Kürtlerin tarih içinde yetiştirdikleri alim ve bilim adamlarına baktığımızda birçok bilim adamını görmemiz mümkündür. Bugün Kürt Bir Filozof; Dinaweri başlıklı makalemizle Dinaweri kimdir? sorusuna cevap vererek Kürt şair Dinawerinin hayatını sizlerle paylaştık. Makalemizde Dinaweri hayatı ile beraber Dinaweri eserlerini de ekledik, böylece Kürtçe şiirler, kürtçe tarih kitapları ve kürtçe bilim kitapları arasında yer alan bu kitapları bulup okumanızı da tavsiye ederiz.

İçindekiler:

1 Kürt Bir Filozof; Dinaweri
2 Kürdistan’da İslamiyet ve Bilim
3 Dinaweri Kimdir?
4 Dinaweri’nin Düşünce Yapısı
5 Dinaweri’nin Eserleri

Kürt Bir Filozof; Dinaweri

Her ırkta olduğu gibi Kürtlerin ırkında da felsefe tarihleri İlk, Orta ve Yeni Çağ olmak üzere üç bölüme ayrılmaktadır. Antik dönemlerine baktığımız zaman Kürtler için önemli olan üç filozofu; Zerdeşt’i, Mani’yi ve Mazdek’i görmekteyiz. Kürt halkının ortaçağdaki felsefelerine baktığımız zaman ise ünlü olan Kürt filozof Dinaweri ile karşılaşıyoruz. Peki kimdir bu Dinaweri?

Kürdistan’da İslamiyet ve Bilim

Diğer çağlardan farklı olmak üzere Ortaçağ felsefesinde din kavramını daha yoğun görmekteyiz yani bu felsefe din ile başlamaktadır. İslam bu çağ ile birlikte kısa bir süre içinde halkın içine de yayılma göstermeye başlamıştır. Sadece gelişi güzel şekilde değildir bu inanç kavramı. Din denildiği zaman insanlar kalpten etkilenmekte, tüm duygu ve düşüncelerini bu doğrultuda tutmaktadırlar. Yani kısaca bir bilinç yaratmıştır din ve de büyük bir medeniyet…

Din ve medeniyet adına üye olma kavramı basit bir yoldan iman etmekten ve inanmaktan geçmektedir sadece. Hiçbir şekilde zorlama olmadığı, aksine insanlar için kolaylık sağlayıp, toplumun gönüllü bir şekilde bu medeniyete üye olduklarını da kolaylıkla görebiliriz.

Fakat biliyoruz ki medya sayesinde de İran gibi o kesimlerdeki bölgelerde de İslamiyet’in birçok savaşa ve ölüm sayısında artışa neden olduğu da yaygınlık göstermiştir. Babek ve Hurremiye isyanlarından da bildiğimiz gibi Kürdistan içerisinde gerçekleşen olaylar ve savaşlar da bu medya haberlerine içerik olmuşlardır.

Barışın olduğu yerde savaş iyinin olduğu yerde de kötünün mutlaka olacağını bildiğimiz gibi, yaşanan bu üzücü olaylar sonuç olarak İslam’ın kaybolmasına birer neden olmamışlardır. Çünkü halkın büyük çoğunluğu İslamiyet’i kabul etmiştir.

İslamiyet’in kabul edilişinin ardından ilim, bilim, felsefe gibi birçok alanda da halk ilerleme kat etmeye başlamıştır. Sürekli eğitim verilmekte ve birçok ilim, bilim adamı yetiştirilmeye başlanmıştır. O güne kadar yetiştirilen her filozof İslam’ın etkisi altında gelişmiştir fakat antik çağa gelindiğinde ortaya çıkan üç filozof hepsinden farklı bir ilerleme sergilemişlerdir. İslamiyet’in etkisi altında değil de tamamıyla kendi düşünce yapılarından yola çıkarak yeni düşünceler elde etmişlerdir. O günden sonra da Kürt halkının fikrinde ve zikrinde bu üç filozofun düşünce yapıları görülmeye başlanmıştır.

Dinaweri Kimdir?

Bu üç filozofun kendine ait düşünce yapılarının ardından Kürdistan Orta Çağ’a girmiştir ve Kürt felsefesinde yeni bir isim ortaya çıkmıştır; Davud-i Dinaweri’nin oğlu Dinaweri. Tam ismiyle, künyesi ile Ebul Hanife El-Dinaweri.

Her ne kadar Kürtlerin orta çağ felsefesinde ilk olarak Sihabuddin Sühreverdi adını duyurmuş olsa da ardından gelen Dinaweri onun fikirlerini daha da genişletip ileri seviyelere taşıdığı için biz sizlere Dinaweri’den bahsetmek istiyoruz.

Dinaweri ismini gözlerini ilk açtığı yerden, memleketinden almıştır. O zamanlarda tam olarak isim verilmese de doğduğu yere, şimdilerde İran şehrinde Kermanşah denilen bölgede 820 yılında doğmuştur.

Başta da belirttiğimiz gibi Dinaweri, orta çağ felsefesinde Kürtler adına oldukça nam salmış bir filozoftur. İslamiyet yavaş yavaş halkın arasına 632 – 634 yıllarında girmeye başlamıştır fakat hiçbir şeyin aniden kabul edilmediği gibi İslamiyet’e de insanların alışması ve ayak uydurması zaman almıştır. Zamanla girmesinin nedenleri arasında Mazdeki Kürtleri, Azeriler arasında yaşanan isyanlar, savaş ve ölümler de yer almaktadır elbette ki.

Yani buradan İslamiyet’in bu isyancılar var olduğu sürece hiçbir zaman tam anlamıyla kabul edilmeyeceğini anlayabiliriz.

Dinaweri’nin de kendi ailesinde dedesinden başlayarak ikinci göbekten ailesine kadar Müslüman olduklarını biliyoruz.

kürt blim adamları

Dinaweri’nin Düşünce Yapısı

Uzunca yapılan araştırmalar sonucunda her ne kadar bütün Kürtler tarafından varlığı bilinmese de aslında Dinaweri her Kürt’ün bilmesi gereken filozoflardan biri. Gerek düşünce yapısı gerek ise çeşitli alanlarda (Tarih, Coğrafya, Astronomi, Meteoroloji, Matematik ve daha fazlası gibi) eserleri ile ilim ve bilim alanında çığır açan bir insandır. Yapılan bu araştırmalar boş kaynaklardan değil de güvenilir, bilinir kaynaklardan elde edilmiş araştırmalardır.

Birçok eseri olduğu gibi kendi düşünce yapılarından biri olan Kesinlik ilkesinin, ilminin de kurucusudur aslında. Hatta Arap halkı arasında kendisi Botanikçi adıyla bilinmektedir. Sadece Kürt insanlarının ya da bilim adamlarının değil kendinden farklı mezhep ve ırklardaki insanların da dikkatini çekmeyi başarmış bir adamdır Dinaweri. Birçok bilim adamı oturup Dinaweri’nin hayatını, yaptıklarını, yaşadıklarını araştırmıştır kuşkusuz.

Ve bu araştırmalar sonucunda Avrupalılar ona Dahi Kürt lakabıyla hitap etmeye başlamışlardır. Yazığı eserlerin, bilimin yanında astronomi alanında da bir o kadar ilerleme gösteren Dinaweri, ‘’Enginlere sığmam taşarım!’’ Diyerek bir de rasathane açmıştır.

Ayrıca Kitab el – nebat olarak anılan Türkçesinin Bitkiler Kitabı olduğu bilinen kitapta da Kürdistan’da bulunan bitkilerin adını başka dile çevriltmeden Kürtçe olarak yazdırmıştır. Kültürünü her yerde korumaya çalışmıştır.

Kendisini anlatmaya kelimeler yetmeyecektir elbette ki. Sadece okumakla da bitmeyecektir. Gerçekten merak ettiyseniz bu adamı iyice bir araştırmanızı tavsiye ederiz. Birkaç eserini de sizler için paylaşalım ve bu yazımızı burada, sizleri daha fazla sıkmadan sonlandıralım…