Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri

En büyük Kürt şairlerinden biri olup, yaşadığı her dönemde muhteşem Kürtçe eserleri ile ses veren Ehmedê Xanînin hayatını anlattığımız Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri makalemizde Ehmedê Xanînin Kürt Edebiyatına kattığı önemli eserler hakkında konuşacağız. Ehmedê Xanî yaşadığı çağda Kürt filozofu olarak bilinirken günümüzde de Kürt Filozofları arasında ön kazanmıştır. Ehmedê Xaninin şiirleri her çağda büyük rağbet görürken birçok kürdün dillinde mırıldanan şiirler haline gelmiştir.

Kundir

En büyük Kürt şairlerinden biri olup, yaşadığı her dönemde muhteşem Kürtçe eserleri ile ses veren Ehmedê Xanînin hayatını anlattığımız Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri makalemizde Ehmedê Xanînin Kürt Edebiyatına kattığı önemli eserler hakkında konuşacağız. Ehmedê Xanî yaşadığı çağda Kürt filozofu olarak bilinirken günümüzde de Kürt Filozofları arasında ön kazanmıştır. Ehmedê Xaninin şiirleri her çağda büyük rağbet görürken birçok kürdün dillinde mırıldanan şiirler haline gelmiştir.

İçindekiler:

1 Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri
2 Ehmedê Xanî Nerelidir?
- 2.1 Ehmedê Xanî Nübihara Biçukan

Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri

Türkçe’de Ahmed-i Hani olarak telaffuz edilen Kürtçe’de de Ahmede Xane şeklinde ismi söylenen Ehmedi Xani’nin doğum yılı tam bilinmese de 1650 ya da 1651 yıllarında doğduğu tahmin edilmektedir. Hakkâri Çukurca’nın Han Köyü’nde dünyaya gelen Ehmedi Xani, 1707 yılında Ağrı Doğubayazıt’da dünyaya gözlerini yummuştur. Babasının adı Şeyh İlyas, annesinin adı Gulnigar’dır. Ehmedi Xani’nin adı Xani aşiretinden olması sebebiyle koyulmuştur. Aynı zamanda Han köyünde doğdoğundan Kürtçe’de han anlamına gelen Ehmede kelimesi de isminin başına eklenmiştir. Bu, Han’lı Ahmet anlamına gelmektedir. Ehmedi Xani’nin türbesi vefat ettiği Ağrı Doğubayazıt’da yer almaktadır.

ilgili içerik Siyahpoş Biyografisi ve Şiirleri

Ehmedê Xanî, eğitim hayatına babası Şeyh İlyas’ın elinden fıkıh dersleri alarak başlamıştır. Ehmedê Xanî, babasından aldığı eğitim sonrası Beyazıt’da yer alan Muradiye medresesinde eğitimine devam etmiş ve daha sonra Ahlat ile Bitlis medreselerine gitmiştir. Botan ve Mezopotamya’da öğrenimine devam eden Ehmedê Xanî, Bağdat, Şam, Halep ve İran medreselerinde uzun süre eğitim görmüştür. Ehmedê Xanî, Suriye medreselerinde Antik Yunan Felsefesi’ne hâkim olmuş, Mezopotamya ile İran medreselerinde ise İslam Felsefesi, astronomi ve şiir öğrenmiştir.

Ehmedê Xanî, Kürt edebiyatçı, astrolog, şair, tarihçi ve aynı zamanda İslam âlimi olarak gösterilmektedir. Ehmedê Xanî’nin Kâbe’yi tavaf ettiği ve hac için orada bulunduğu Mısır’a gittiğini anlattığını eserde de açıkça görülmektedir. Ehmedê Xanî, isim yapan âlimleri araştırarak ilmini ve bilimini ilerletmek için onların yanında eğitim görmeye gitmiştir. Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri, eğitimini tamamladıktan sonra Beyazıt’da yer alan Muradiye medresesinde, kendisinden eğitim almak isteyenlere eğitim vermiştir.

ehmedê xanî biyografisi

Ehmedê Xanî Nerelidir?

Ehmedê Xanî, 1674 yılında İshakpaşa Sarayı’nın temelinde dua okumuştur. Bu görevden sonra Beyazıt’da bulunan Muradiye Camii’nin imamlık görevine getirilmiştir. O dönemin Beyazıt Beyi Mir Muhammed’e divan kâtipliği de yapmış ve ona duyduğu sevgiyi de bir şiirinde yansıtmıştır. Beyazıt Beyi Mir Muhammed ölünce de üzüntüsünü çok acıklı bir şekilde anlatmıştır. Beyazıt Beyi Mir Muhammed’in adına İran beyi Serdar ile görüşmüş ve birçok karar vermiştir.

ilgili içerik Baba Tahir Üryan’ın Halka Hitap Şekli

Ehmedê Xanî, şiirlerini ve diğer edebi eserlerini yazarken Şihabeddin Sühreverdî, Farabi, Feqiyê Teyran, Molla Ahmed-i Cezirî, Platon, Aristoteles, Muhyiddin İbn Arabi, Ali Hariri, Firdevsi ve Ömer Hayyam gibi birçok büyük düşünür ve alimden etkilenmiştir. Ehmedê Xanî, tüm bu birikimlerini dört ayrı dilde kaleme almıştır.

Ehmedê Xanî, iyi bir eğitimci olduğu gibi aynı zamanda dil uzmanıdır. Dönemin felsefi, teolojik ve edebi bilgilerini özümseyerek birçok tarih eseri bırakmıştır. Ehmedê Xanî, Kürtçe’nin dışında Arapça, Farsça ve Osmanlıca’yı da çok iy ibilmektedir. Şiirlerinde yansıttığı kültürel birikimi, bugün okunduğunda bile hayranlık yaratabilir. Özellikle Mem ü Zin adlı eserinde her olayı ele alışı büyük bir çözümleme örneğidir. Ehmedê Xanî, Mahmud Beyazidi, Abdurrahman Şerefkendi, İsmail Beyazidi, Muradhan Beyazidi, Mesture Erdelan, Nali, Said Nursî, Celadet Ali Bedirhan, Hêmin gibi tanınmış kişilere eğitimlerini vermiş ve düşünceleri ile onları etkilemiştir. Ehmedê Xaninin eserleri hakkında bilgi elde etmek isteyen kişiler Ehmedê Xanî(Ahmed-i Hani) ve Eserleri başlıklı makalemizi de inceleyebilirler.

Ehmedê Xanî Nübihara Biçukan

Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri, halka kolay bir dini eğitim vermek için hem Arapça hem de Kürtçe dilinde metodlar geliştirmiştir. Özellikle çocuklar için Nübihara Biçukan adlı eserini yazmış ve bunu açıkça beyan etmiştir.

Ehmedê Xanî’nin siyasi tarafı ve düşünceleri çok açıktır. Kürtlerin o dönemde felsefeden uzak olduğunu söyleyebiliriz. Fakat bu da daha önce Kürtler, felsefeye yakın olmamış anlamına gelmez. Ehmedê Xanî Biyografisi ve Şiirleri de eser ve şiirlerinde bunu yansıtmış fakat o dönemde yeteri kadar ün kazanamamıştı.